Het ABD Kandidatenprogramma is al ruim twintig jaar een vast onderdeel van het ABD-stelsel. Wat houdt het programma in? En hoe verrijkt het leidinggevend talent? Adviseurs leiderschapsprogramma’s Marion van de Vorst en Jurgen van Nimwegen, en deelnemer Avinash Nandram (sectormanager EU bij Auditdienst Rijk), geven uitleg.
Het anderhalf jaar durende Kandidatenprogramma helpt talentvolle managers om in de nabije toekomst de stap te kunnen maken naar een directeursfunctie binnen de overheid. DGABD heeft in het rijksbrede programma vooral een coördinerende en ontwerpende functie, legt Marion uit. ‘De kern van het programma draait om het leiderschap van de deelnemers met daarin de beweging naar binnen, buiten en boven. Oftewel: de rollen van manager, maatschappelijk partner en politiek adviseur staan centraal. En dan vooral de spanning tussen die rollen.’
Maatschappelijke uitdagingen centraal
De eerste vier modules van het Kandidatenprogramma hebben elk hun eigen hoofdthema: ‘ken elkaar’, ‘ken jezelf’, ‘ken je vak’ en ‘ken de wereld’. De daaropvolgende modules geven de deelnemers – in co-creatie met Marion en Jurgen – zelf vorm. Deze modules zijn vaak verdiepingen, verbredingen en vernieuwingen op de eerste vier modules. Jurgen: ‘De huidige maatschappelijke uitdagingen vragen om responsiviteit, luisterend vermogen en grensoverstijgende samenwerking. De versterking van die competenties houden we tijdens het gehele Kandidatenprogramma dan ook scherp in het vizier.’
Verschillende perspectieven
Het is aan departementen en overheidsorganisaties om talent voor te dragen voor het Kandidatenprogramma. De ‘nummers 1’ van de elf departementen krijgen rechtstreeks toegang, de overige aangedragen kandidaten selecteert DGABD voor zeven rijksbrede plekken. Deze maatregel is ingevoerd om de diversiteit in de groep te bevorderen. Naast vertegenwoordigers vanuit de departementen neemt er elke editie één kandidaat deel vanuit de G4, één vanuit de Nationale Politie, één vanuit een zelfstandig bestuursorgaan en afwisselend één vanuit het ministerie van Algemene Zaken of de Hoge Colleges van Staat. Volgens Jurgen biedt die brede diversiteit veel meerwaarde in de groep van in totaal 25 kandidaten. ‘Leiderschapsontwikkeling gaat ook over het vergroten van je perspectief en je bewust worden van blinde vlekken.’ En, stelt Marion: ‘Wie verschillende perspectieven leert kennen, leert ook beter samenwerken.’
Een representatieve overheid
Jurgen en Marion benadrukken de meerwaarde van een gevarieerde groep. ‘De top van de rijksdienst moet een afspiegeling van de samenleving zijn, in al haar verscheidenheid. Daar houden we vanzelfsprekend ook rekening mee bij de samenstelling van de groep die deelneemt aan het Kandidatenprogramma’, vertelt Marion. ‘Welke nieuwe inzichten kan iemand van bijvoorbeeld buiten de rijksoverheid bieden?’ Jurgen geeft een voorbeeld van de manier waarop een diverse groep de kandidaten verrijkt. ‘Een eerdere deelnemer, met leidinggevende ervaring op gemeentelijk niveau, had op een heel andere manier interactie met bewoners en kon goed schetsen waar de lokale overheid tegenaan loopt. Dat soort ervaringen geeft een groep nieuwe inzichten en kan idealiter leiden tot een meer representatieve overheid.’ Om nog verder te bouwen aan die representatieve overheid, werft DGABD voor het Kandidatenprogramma sinds een aantal jaren bewust minimaal drie diversiteitkandidaten van buiten de Rijksoverheid. Zij kunnen ook vanuit hun biculturele achtergrond perspectief inbrengen.
Behoefte aan reflectie
Deelnemers aan het Kandidatenprogramma worstelen volgens Jurgen vaak met dezelfde thema’s. ‘Neem bijvoorbeeld het omgaan met de politiek-ambtelijke verhoudingen. Wat doe je met signalen vanuit de maatschappij of je eigen organisatie, die niet passen bij het politieke beleid? En hoe bied je vervolgens tegenspraak?’ Marion vult aan: ‘Deze dilemma’s brengen ongemak en onzekerheid met zich mee. In het Kandidatenprogramma delen deelnemers die in alle openheid met elkaar en zoeken ze met elkaar de verdieping op. Met de trainers en sprekers willen we zo goed mogelijk aansluiten op wat er leeft bij de deelnemers en op wat er nodig is voor goed leiderschap.’ Jurgen noemt de behoefte aan reflectie. ‘Daar is in alle modules veel ruimte voor. Door het uitwisselen van ervaringen leren deelnemers elkaar en elkaars omgeving goed kennen. Die investering betaalt zich in hun verdere loopbaan uit.’ De kracht van het Kandidatenprogramma? ‘Het intensieve karakter van het programma maakt dat deelnemers van 22 jaar geleden nog steeds bij elkaar komen. Ze bouwen tijdens het programma een netwerk op voor het leven, wat enorm bijdraagt aan hun interdepartementale samenwerking.’
Avinash Nandram (sectormanager EU bij Auditdienst Rijk): ‘Ik zie mijn deelname aan het ABD Kandidatenprogramma als een zoektocht naar mijn eigen leiderschap. Wat zijn mijn drijfveren, wat beweegt mij om te werken voor de Rijksoverheid? Ik vind het belangrijk dat iedereen mag meedoen aan de maatschappij en steek er altijd veel energie in om mensen samen te brengen. Het is goed om je als verbindende leider te ontfermen over je omgeving, maar daarmee kun je ook jezelf voorbijlopen. In onze groep voeren we daar mooie gesprekken over. Het gaat om het bewaken van je eigen balans. Wanneer zeg ik ja en wanneer zeg ik nee? CBS, EZK, UWV, de politie: onze groep is enorm divers, ook door de verschillende culturele achtergronden. Toch lopen we tegen vergelijkbare dilemma’s aan. Daarom nodigen we in overleg met DGABD verschillende sprekers uit die ons nieuwe inzichten geven, bijvoorbeeld op het gebied van vertrouwen in de overheid Topambtenaar zijn vraagt om een rechte rug en brengt soms scherpe discussies met zich mee. Die persoonlijke ervaringen delen we als groep met elkaar. De onderlinge verbondenheid die daaruit voortkomt, heeft me enorm verrast.’
