Tientallen topambtenaren zijn naast hun reguliere werk ook coach van collega-ambtenaren. Welke lessen geven zij mee en welke meerwaarde hebben de coachtrajecten voor hun eigen ontwikkeling?
Gerda Quak, plaatsvervangend secretaris-generaal bij FIN, treedt volgend jaar toe tot het InterCoachnetwerk dat coaches en coachees aan elkaar koppelt. Aan het begin van haar carrière was Gerda jarenlang lid van de coachpool Belastingdienst, tot ze het departement verliet. ‘Toen ik er eind vorig jaar terugkeerde, hoorde ik van InterCoach. Ik was meteen onder de indruk van hoe het coachingsvak is verrijkt, onder andere met wetenschappelijk onderzoek naar gespreksmethoden. En dus besloot ik het leertraject Executive Coaching te gaan volgen.’
De juiste vragen stellen
‘Stel de juiste vragen, in plaats van te oordelen’
Gerda benadrukt dat het niet aan een coach is om iemand de weg te wijzen. ‘Het antwoord op een vraagstuk zit al in de coachee zelf. Maar mensen hebben vaak maar één perspectief en zitten in een denkpatroon waar ze zelf niet meer uitkomen. Als coach kun je met onverdeelde aandacht dan een duwtje in de goede richting geven. Door niet te oordelen, maar de juiste vragen te stellen. Bijvoorbeeld: hoe had je gewild dat het was gegaan? Als je dat als coachee kunt visualiseren, dan kom je vanzelf tot nieuwe inzichten over hoe je het anders had kunnen aanpakken.’
Een rijker palet
Voor Gerda was het leertraject erg leerzaam. ‘Ik heb nu een rijker palet. Waar mijn coachstijl eerst vooral een kwestie was van luisteren en ondersteunen, ben ik nu ook in staat om confronterender te coachen.’ De leergang was ook waardevol voor Gerda’s eigen werk. ‘Het is daarin soms lastig om te begrijpen waarom iemand niet datgene doet wat gevraagd wordt. De kunst is dan om uit te vinden waarom jij het anders ziet dan die persoon. Als je het gesprek hierover aangaat, kan daaruit bijvoorbeeld blijken dat de stap die jij voor ogen hebt niet realistisch is. Je kunt de lat dan met elkaar op een gezond niveau leggen.’
Andere perspectieven
‘Als je de klok stilzet, komen er vanzelf nieuwe inzichten naar boven’
Christa Klijn, programma-directeur-generaal Werk aan Uitvoering bij SZW, volgde tegelijk met Gerda het leertraject Executive Coaching. Ze coachte al vaker, vooral op basis van haar eigen onderbuikgevoel. Door meer verschillende gespreksstijlen toe te passen, staat Christa nu steviger in haar schoenen. ‘Als je met een coachee in gesprek gaat en de klok als het ware stilzet, dan komen er vanzelf nieuwe inzichten naar boven. Bij de coachee, maar ook bij jezelf. Van daaruit kun je iemand veel beter ondersteunen. En dankzij het leertraject kan ik nu als coach niet alleen goed luisteren en spiegelen, maar ook beter confronteren. Bijvoorbeeld als ik tegenstrijdigheden opmerk in iemands verhaal.’
Blinde vlekken kennen
Het leertraject hielp Christa ook als leidinggevende. Een publiek leider moet een goede luisteraar en verstaander zijn. De vraag achter de vraag snappen is daarnaast minstens zo belangrijk. ‘Dankzij de gesprekken met coachees leer ik andere perspectieven nog beter kennen. Dat is enorm verrijkend, ook voor mij persoonlijk. Hoe beter je zicht hebt op je blinde vlekken, hoe beter je die ook kunt laten meewegen in je eigen besluitvorming.’ Het zijn van topambtenaar en coach past volgens Christa ook goed bij datgene wat de overheid behoort te doen. ‘Als je de samenleving meer naar binnen wilt brengen, dan zal je met elkaar moeten leren reflecteren: doen we ons werk op de goede manier? Het leertraject heeft me daar des te meer van bewust gemaakt.’
Herkenbare worstelingen
‘Mensen zijn zich vaak niet bewust van hun patronen’
Olaf Wilders draait al langer mee in het InterCoach-netwerk. Hij rondde in 2021 de coachopleiding voor directeuren af en begeleidde sindsdien al bijna twintig coachees. Olaf werkt formeel bij BZK, maar voert momenteel een interimopdracht uit voor SZW. Door zijn brede ervaring binnen en buiten het Rijk rolde hij in de loop der jaren op een natuurlijke manier in het coachingsvak. ‘Ik merkte als leidinggevende – en nu ook als coach – dat mensen die worstelen vaak niet weten waardoor ze vastlopen. Het zijn meestal degenen die heel georganiseerd en resultaatgericht te werk gaan. Maar wat als het resultaat dan uitblijft? Die worsteling herken ik zelf ook. Ik heb geleerd om dan niet nog dichter op een project te gaan zitten, maar om juist meer ruimte te geven. Alleen door vertrouwen uit te spreken, kom je met elkaar verder. Die persoonlijke ontdekking geef ik als coach graag door.’
Patronen benoemen
Een coach is er vooral om te spiegelen, vindt Olaf. ‘Mensen zijn zich vaak niet bewust van hun patronen. Het is belangrijk om die te benoemen in de onderlinge gesprekken. Maakte je de keuze in het verhaal dat je nu vertelt bewust, of overkwam het je? Was je overtuigd of overdonderd? Dat soort vragen kunnen een kantelmoment teweegbrengen in het vraagstuk van de coachee. Want ook zijn of haar coachvraag is geformuleerd vanuit een bepaalde tunnelvisie.’
Jezelf kunnen en durven openstellen
Gecoacht worden?
Heb je hulp nodig bij jouw persoonlijke groei of bij een specifiek werkgerelateerd vraagstuk? Dan kun je via de website van InterCoach terecht bij een van de 400 ervaren collega-coaches.
Olaf merkt dat hij door zijn coaching zelf ook is gegroeid. ‘Ik ben van nature een wat gesloten persoon. Maar als je iemand goed wilt helpen, dan moet je ook jezelf kunnen en durven openstellen. De coachopleiding gaf me handvatten: het is belangrijk om iemands verhaal niet meteen om te zetten in een reactie, maar eerst na te gaan wat voor gevoel een verhaal bij jezelf oproept. Daardoor kun je je veel beter inleven in de worsteling of het ongemak van de coachee. En als je daar vervolgens je eigen ervaringen aan verbindt, dan kom je met elkaar tot de kern.’
Ook coach worden?
InterCoach heeft verschillende opleidingen voor topambtenaren: het leertraject Executive Coaching voor eindverantwoordelijke ambtenaren en de opleiding tot coach voor directeuren starten ook in 2025. Meer weten? Lees dan hier verder.
