Hoe houd je oog voor de menselijke maat en de uitvoerbaarheid van beleid? Kjille Lammertsma (directeur Zorgverzekeringen bij VWS) en Hans Ouwehand (voorzitter Raad van Bestuur van het CAK) delen samen hun visie.
Beleid in uitvoering
Een beleidsmaker en uitvoerder vertellen over de raakvlakken van hun werk en het belang van een goede samenwerking. Hoe proberen zij de kloof te dichten? En wat zijn hun gedeelde uitdagingen?
Hoe proberen jullie de afstand tussen beleid en uitvoering te overbruggen?
‘Als wij het onmogelijke vragen, heeft de burger daar alleen maar last van’
Hans: ‘De jaarlijkse Stand van de Uitvoering is voor ons een belangrijk middel. Hier kunnen we de knelpunten in kwijt die we in de uitvoering tegenkomen. Het zijn knelpunten waar onze medewerkers soms buikpijn aan overhouden. Ze missen in bestaande wet- en regelgeving dan de speelruimte om de burger écht verder te kunnen helpen. Gelukkig worden we hier samen steeds beter in.’
Kjille: ‘Het is belangrijk om dat onderbuikgevoel niet te onderschatten. Uiteindelijk moet beleid werken voor de burger. Daarom vragen we het CAK regelmatig om een uitvoeringstoets te doen. Wat zijn de effecten van een mogelijke wetswijziging voor de burger? En is die wijziging wel werkbaar voor de medewerkers? Dankzij zo’n uitvoeringstoets komen we er niet alleen achter hoe een wet voor alle partijen inhoudelijk zou uitpakken, maar ook of deze tijdig zou kunnen worden ingeregeld. Als wij aan het CAK het onmogelijke vragen, heeft de burger daar uiteindelijk alleen maar last van.’
Verloopt de samenwerking altijd goed?
Hans: ‘Er bestaan knelpunten die VWS en het CAK met z’n tweeën kunnen oplossen. Maar soms zijn er ook andere ministeries of uitvoeringsorganisaties direct of indirect betrokken bij een bestaande wet. Een goed voorbeeld is de regelgeving rondom duurzaam gescheiden leven, waarvan bijvoorbeeld sprake is als een van de partners in een verpleeghuis woont. Dat heeft impact op de AOW-uitkering, die de SVB regelt, en op de eigen bijdrage voor de Wet langdurige zorg die wij innen. Een aanpassing in bestaande wetgeving regel je in dat soort gevallen niet zomaar even.’
Kjille: ‘Is iets wel of geen knelpunt? Daar zijn we het niet altijd over eens. Maar we voeren daar goede gesprekken over, met begrip voor elkaars belangen. Ondertussen zijn we als VWS continu hard bezig met de knelpunten die het CAK signaleert. Daarbij doen we ons best de meest urgente én meest eenvoudige onderwerpen samen zo snel mogelijk op te pakken. Al is het soms inderdaad niet eenvoudig om iets ook direct op te lossen.’
Waar zien jullie nog verbetermogelijkheden?
‘Het is waardevol om collega’s te blijven wijzen op ons hogere doel’
Hans: ‘De uitvoeringstoets is een goed werkend instrument, maar die wordt ingezet op het moment dat er al een idee voor een wet ligt. Zelf ben ik voorstander van een probleemtoets. Daarmee zouden de uitvoering en het zorgdomein eerst samen kunnen onderzoeken of een probleem ook zonder wetswijziging kan worden opgelost.’
Kjille: ‘En als er dan toch geen nieuwe wetgeving nodig blijkt te zijn, is dat alleen maar mooi meegenomen. De Stand van de Uitvoering is een heel goed aanknopingspunt om vroegtijdig met elkaar te kijken naar wat er nu precies aan de hand is en wat onze opties zijn. We moeten het probleem centraal stellen en vervolgens kijken welke oplossingen er zijn om dat probleem op te lossen.’
Hoe kunnen jullie daaraan zelf bijdragen?
Kjille: ‘Door onszelf en onze medewerkers telkens weer de vraag te stellen: waarom doen we dit eigenlijk? Waarom is deze wet op deze manier geregeld? Ik moedig nieuwe collega’s altijd aan om zo lang mogelijk met een scherpe blik naar onze organisatie te blijven kijken. En om het aan te geven als ze mogelijkheden zien om ons werk beter en slimmer te doen.’
Hans: ‘Ik heb de afgelopen jaren geleerd hoe waardevol het is om collega’s te blijven wijzen op het hogere doel dat we nastreven. Het CAK is geen incassobureau: we werken voor toegankelijke, betaalbare zorg voor iedereen. Dát is waar het om gaat. En als iedereen beseft dat we dat doel niet alléén kunnen realiseren, biedt dat een opening voor meer samenwerking met ministeries, zorgpartijen en gemeenten. En hoe beter die samenwerking, hoe beter we de burger kunnen bedienen.’
Over de Stand van de Uitvoering
Waar uitvoeringsinstanties lange tijd hun eigen manier van rapporteren hadden, is nu afgesproken dat elke uitvoeringsorganisatie jaarlijks een zogeheten Stand van de Uitvoering opstelt. Daarin delen ze de dilemma’s waar hun medewerkers in de uitvoering mee worstelen.
