Werken vanuit burgerperspectief is een essentieel onderdeel van ambtelijk vakmanschap. Hoe betrekken we als topambtenaren inwoners en bedrijven bij beleidsplannen en besluitvorming? En welke meerwaarde heeft dit? Eric Bezem (directeur-generaal Straffen en Beschermen bij JenV), Martijn Schut (programmadirecteur Kernenergie bij KGG) en Janneke de Jong (directeur Participatie bij IenW) delen hun inzichten.

‘Tijdens het tuinieren kom je in gesprek, hoor je hun verhaal en kun je vragen: “Wat zou u doen als u op mijn stoel zat?”’

‘Het is belangrijk om mensen waarvoor wij beleid maken zelf te vragen wat zij nodig hebben’, zegt Eric. Hij legt uit hoe hij hier samen met zijn collega’s invulling aan geeft. Burgergericht beleid maken start voor Eric en zijn team met het Beleidskompas en gedragswetenschappelijke inzichten. ‘We trainen alle beleidsmedewerkers – dat zijn er bij ons zo’n tweehonderd – in het werken met het kompas. Daarmee vragen we bij elke stap: wie zijn de belanghebbenden en wat vinden zij? De input rond dat laatste verzamelen we steeds vaker op innovatieve manieren. Soms via panels of internetconsultaties en door het directe gesprek aan te gaan. Bijvoorbeeld tijdens vrijwilligerswerk in een buurthuis. Tijdens het tuinieren kom je in gesprek, hoor je hun verhaal en kun je vragen: “Wat zou u doen als u op mijn stoel zat?”’

Gokverslaafden

In dit magazine vertelt ook Martijn Schut (directeur Kernenergie bij KGG) hoe hij burgerperspectief betrekt bij het vervullen van zijn opdracht. Klik hier om zijn verhaal te lezen.

Werken met een gedragskundige helpt Eric en zijn collega’s om te snappen waarom mensen doen wat ze doen. ‘We beschermen gokverslaafden met een uitsluitingsregister. Goed initiatief. Totdat ik op een bijeenkomst met ervaringsdeskundigen hoorde hoe makkelijk zij dat register omzeilen. De deskundigen gaven meerdere praktische tips hoe dat kan worden opgelost. Een ander voorbeeld zijn spotjes voor jongeren om gokken te ontmoedigen. Dit kan jongeren juist nieuwsgierig maken om het toch eens te gaan proberen. Sindsdien stemmen we campagnes veel gerichter af per doelgroep.’

Er is geen vast recept voor burgerperspectief, aldus Eric. ’Zelf kijken wij eerst naar wat we al weten uit bestaande onderzoeken en kiezen we vervolgens een geschikte manier om die informatie aan te vullen en vragen te beantwoorden. We gaan er open in en luisteren. We bevragen ervaringsdeskundigen, organiseren panelgesprekken of zetten enquêtes uit.’

Hoofd vol ideeën

Ook in zijn eigen leiderschap maakt Eric ruimte voor het burgerperspectief. ‘Ik probeer werkbezoeken daarom soms alleen te doen. Niet met een stoet collega’s, maar gewoon zelf met bewoners de wijk in. Zoals bij het project Grote Broer, Grote Zus in Breda. Jongvolwassenen helpen daar jongeren in de wijk met schulden en andere problemen. Hun verhalen raken me. Je ziet hoe veerkrachtig mensen zijn en hoe goed ze weten wat er nodig is, zolang je ze maar serieus neemt. Het prikkelt mijn nieuwsgierigheid. Ik kom van die bezoeken terug met een hoofd vol ideeën die ik in Den Haag niet opdoe.’

Dit alles vraagt ook om heldere kaders en verwachtingsmanagement. Eric: ‘Je moet altijd eerlijk zijn: niet alles wat mensen aandragen, kan in beleid worden verwerkt. Maar wat je wél kunt doen, is hun input zorgvuldig wegen en daarover transparant terugkoppelen. Als beleidsmakers is het onze taak om álle belangen op tafel te leggen, ook van mensen die zich minder makkelijk laten horen.’

Ruimte bieden

In dit magazine vertelt ook Janneke de Jong (directeur Participatie bij IenW) hoe zij burgerperspectief betrekt bij het vervullen van haar opdracht. Klik hier om haar verhaal te lezen.

Om alle perspectieven te kunnen afwegen, hecht Eric veel waarde aan veiligheid. ‘Het klinkt als een open deur, maar een veilige omgeving is cruciaal: een setting waarin mensen zich vrij voelen om hun mening te geven. Een veelvoorkomend risico is dat de eerste spreker de toon zet, waardoor anderen zich aanpassen. Het is belangrijk dat iedereen écht ruimte krijgt. Daar bestaan goede technieken voor. Laat mensen bijvoorbeeld eerst hun punten opschrijven en die vervolgens één voor één voorlezen. Zo voorkom je dat dominante stemmen het gesprek overnemen.’

Eric: ‘Het perspectief van burgers naar binnen halen is hard werken, maar ook boeiend en razend interessant. En het levert veel op.’ Eric ziet dat verhalen uit de samenleving collega’s bewuster maken. ‘Je merkt dat mensen geraakt worden door de verhalen van buiten. En dat ze anders naar hun dossiers kijken. Dat leidt uiteindelijk tot beter beleid.’