Als geboren Oost-Groninger en oud-gemeentesecretaris/algemeen directeur bij de gemeente Eemsdelta wist Ronald Koch al wat de aardbevingsproblematiek in Groningen doet met zijn inwoners. Als algemeen directeur van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) zorgt hij ervoor dat de schade van gedupeerden wordt afgehandeld en zoveel mogelijk daadwerkelijk wordt hersteld. Daar waar mogelijk met de hulp van AI. 

‘Richting mijn medewerkers wil ik enthousiasme uitstralen, maar tegelijkertijd ook duidelijk maken dat de techniek niet leidend moet zijn’

Het rapport Groningers boven gas van de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen was de aanleiding om het IMG (Instituut Mijnbouwschade Groningen) verder om te bouwen van een organisatie waarin de verschillende schaderegelingen centraal staan naar een organisatie waar de aanvrager centraal staat. ‘Het afhandelen van schademeldingen moet milder, menselijker en makkelijker en met focus op herstel’, vertelt Ronald. 

Het Instituut en AI

‘Juist omdat alles makkelijker moet voor inwoners, zijn we AI gaan gebruiken’, legt Ronald uit. Het IMG verwerkt enorme aantallen meldingen: tot nu toe ruim een half miljoen afgehandelde meldingen en ruim 2,7 miljard euro aan uitgekeerde schadevergoedingen. ‘Het gaat dus om grote aantallen en vaak om complexe dossiers en rapportages, en dus heel veel data’. AI helpt het IMG om deze gegevens sneller en zorgvuldiger te analyseren. Een voorbeeld is een model voor de regeling Aanvullende Vaste Vergoeding (AVV). Daarin krijgen gedupeerden die eerder geld hebben ontvangen een aanvullend bedrag tot de huidige, vaste vergoeding. ‘Maar dan moet je wel weten hoeveel er eerder is uitgekeerd’, aldus Ronald. ‘Uit een steekproef bleek dat 25 procent van alle bedragen in ons systeem verschilden van wat er in de oude NAM-dossiers stond. Het model voor de AVV-regeling heeft ons geholpen dit voor ongeveer 100.000 dossiers te controleren.’

Het IMG gebruikt AI ook voor het anonimiseren van persoonsgegevens in oude schaderapporten, voor als een nieuwe eigenaar van een adres het schaderapport wil inzien. En er is sinds kort een interne chatbot waarmee medewerkers bijvoorbeeld ingewikkelde juridische teksten kunnen omzetten naar meer begrijpelijke taal. Voor de toekomst zijn er plannen om met hulp van AI ook de stappen in de procedures te versnellen. Ronald: ‘Je wilt dat mensen zo snel mogelijk weten waar ze recht op hebben en dat de vergoeding zo snel mogelijk op hun rekening staat.’

Randvoorwaarden inzet AI

Het IMG heeft de verantwoordelijkheid om heel zorgvuldig met de data van gedupeerden om te gaan. ‘Privacybescherming is bij de inzet van AI een belangrijk uitgangspunt. Ook voor onze medewerkers geldt een duidelijke gedragscode: maak vooral gebruik van AI-tools zoals de interne chatbot, maar voer er geen persoonsgegevens in.’ Daarnaast draaien de AI-toepassingen, zoals het model dat het IMG gebruikt heeft bij de AVV, niet op een server in de Verenigde Staten, maar in de Europese Unie. Ronald: ‘Wij willen niet dat onze data gebruikt worden voor de training van modellen van derden, en dat is op Europese servers juridisch beter geregeld.’ En het IMG hanteert bij gebruik van AI ook als voorwaarde dat er altijd een medewerker meekijkt. Ondertussen komen steeds meer ‘soevereine’ oplossingen beschikbaar, waaronder het initiatief voor Veilige Lokale AI Modellen van BZK waar ook het IMG steeds meer gebruik van zal maken. Om de risico’s verder te beperken, worden AI-toepassingen binnen het IMG alleen door een specialistisch team ontwikkeld. Daarbij worden informatiebeveiliging en privacy grondig onderzocht en vastgelegd.

Dilemma’s

Ronald erkent dat het een uitdaging is om de balans tussen kansen en risico’s van AI te bewaren. ‘Richting mijn medewerkers wil ik enthousiasme uitstralen, maar tegelijkertijd ook duidelijk maken dat de techniek niet leidend moet zijn. Blijf aandacht houden voor de menselijke maat.’ Ook aan aanvragers moet het IMG het gebruik van AI zorgvuldig uitleggen. Ronald: ‘Op basis van de historie is het vertrouwen van veel mensen broos. Laat hen ervaren dat er oog is voor hun persoonlijke omstandigheden. We maken duidelijk: AI helpt ons om jullie te helpen.’ Intern zijn er soms ook zorgen over het gebruik van AI, erkent Ronald. ‘Als je baan dossiers doornemen is, kan ik goed begrijpen dat je nu denkt dat je die baan ooit verliest. Maar menselijke controle blijft belangrijk. Al vind ik omgaan met AI wel een vaardigheid die essentieel is voor ieders persoonlijke ontwikkeling.’ 

Goede keuzes maken

In de toekomst ziet Ronald graag dat gedupeerden verder geholpen worden bij het maken van keuzes. ‘Hoe fijn zou het zijn als je AI zou kunnen inzetten om hen zodanig te informeren, zodat ze in het aanvraagproces een goed geïnformeerde keuze kunnen maken? Je gunt deze mensen dat ze krijgen waar ze recht op hebben en dat hun aanvraag nog sneller en beter wordt afgewikkeld.’