Net voor het zomerreces kreeg de urgente Nederlandse Digitaliseringsstrategie groen licht. Wat vraagt de uitrol van deze overheidsbrede strategie van topambtenaren? Mark Vermeer (BZK) en Jan Gudde (JenV) delen hun visie.
‘We moeten de urgentie blijven agenderen’
Mark Vermeer is directeur Digitale Overheid bij BZK. ‘De nadruk op de samenwerking als één overheid – met één koers – is wat de NDS in mijn ogen onderscheidt. Die aanpak komt voort uit het besef dat de zes thema's (zie kader, red.) allang niet meer alleen de bedrijfsvoering en zelfs niet meer alleen het primaire proces raken. Ze zijn maatschappelijk en geopolitiek geworteld, en overstijgen de individuele organisatie. Dat is direct ook een van de grote uitdagingen waarvoor we de komende jaren staan. Hoe krijgen we al die overheden – van gemeenten tot zbo’s – in beweging om de NDS te gaan uitrollen, met alle verschillende sturingslijnen? De betrokken topambtenaren zullen het onderlinge gesprek hierover moeten blijven opzoeken.’
Over de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS)
De steeds verder toenemende digitalisering stelt Nederland voor urgente vraagstukken. Denk aan versnipperd IT-beleid, innovatie (zoals AI), een tekort aan digitale professionals en de geopolitieke noodzaak om minder afhankelijk te zijn van buitenlandse leveranciers. De NDS vormt het startpunt om de digitale basis van ons land overheidsbreed te versterken. Gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk pakken de NDS-handschoen gezamenlijk op.
- Cloudtechnologie gezamenlijk inzetten
- Data op een verantwoorde manier delen en benutten over overheidslagen heen
- De kansen van AI op een verantwoorde manier benutten
- Burgers en ondernemers centraal stellen
- De digitale weerbaarheid en digitale autonomie van de overheid versterken
- Digitaal vakmanschap van ambtenaren versterken en zorgen voor een moderne werkomgeving
Ideeën adopteren
‘Aan de slag, maar blijf ook kritisch op de antwoorden van AI’
Klik hier voor de visie van Benjamin Jansen (directeur Datafundamenten en Analytics bij de Belastingdienst) op het gebruik van AI, een van de prioriteiten binnen de NDS.
goodwill in alle overheidslagen. Daarnaast hebben we nooit de ambitie gehad om volstrekt nieuwe inzichten op papier te zetten. Samen gingen we steeds terug naar de vraag: al deze issues zijn niet nieuw, maar waarom zijn we dan niet verder dan we nu zijn? Wat zijn de oorzaken en belemmeringen, en wat kunnen we daaraan doen?’ Net als tijdens de totstandkoming al vanuit verschillende hoeken gebeurde, moedigt Mark collega’s aan om bij de uitrol van de NDS het wiel niet opnieuw uit te vinden. ‘De gemeente Amsterdam is bijvoorbeeld al heel ver met een Competence Center Digitale Autonomie. Dat idee kunnen we overheidsbreed relatief snel adopteren. Binnen de NDS is de ene prioriteit misschien eenvoudiger interbestuurlijk aan te vliegen dan de ander, maar laten we die kansen waar mogelijk vooral grijpen.’
Spannend
‘Aandacht voor menselijke maat behouden’
Klik hier voor de visie van Ronald Koch (algemeen directeur van het Instituut
Mijnbouwschade Groningen) op het gebruik van AI, een van de prioriteiten binnen de NDS.
De NDS komt voort uit het regeerakkoord en er was dan ook een sterke politieke wens om deze ambitie te verwezenlijken. Hoe gaat Mark om met de balans tussen snelheid en zorgvuldigheid? ‘Bewindspersonen willen natuurlijk zo snel mogelijk ambtelijke kwaliteit, maar tijdens de totstandkoming van de NDS moest ik soms ook aangeven dat er nog even geduld nodig was. Bijvoorbeeld omdat we de jaarvergadering van potentiële partners wilden afwachten, zodat we ook hen aan boord zouden hebben. Het uitgangspunt van de NDS is immers dat we het met z’n allen doen. En dat blijft zo.’ Door de kabinetsval én de verhoging van de NAVO-norm is het financiële speelveld voor de NDS veranderd, geeft Mark aan. ‘De Tweede Kamer heeft BZK en Defensie gevraagd samen te werken aan de digitaliseringsopgave van de Rijksoverheid, onder meer op het gebied van digitale soevereiniteit en cybersecurity. We zullen daarom ook versneld met berekeningen moeten komen voor de uitvoering van de NDS. Ik hoop dat we in de toekomst meer kunnen doen dan alleen pleisters plakken en dat we Nederland op het gebied van digitalisering echt verder kunnen helpen. Dat vraagt van ons als topambtenaren dat we de urgentie blijven agenderen.’
Wachten op financiële keuzes
‘Je moet de randen van het speelveld kunnen opzoeken’
Klik hier voor de visie van Jannine van den Berg (divisiedirecteur Gevangeniswezen en Vreemdelingenbewaring bij DJI) op het gebruik van AI, een van de prioriteiten binnen de NDS.
‘Zelf stel ik intern vaak de vraag: heeft een ander dit niet al uitgevonden?’
Met de goedkeuring van de NDS is de spanning nog niet helemaal weg, erkent Jan Gudde. Hij is CIO bij JenV. ‘We missen nog een begroting. En hoewel we ons niet kunnen veroorloven om te bezuinigen op digitalisering, weten we ook dat er tot het nieuwe kabinet geen harde keuzes kunnen worden gemaakt.Tot die tijd zullen we als topambtenaren slimme, risicogerichte keuzes moeten maken en vraagstukken vooral met elkaar moeten oppakken, in samenwerking met de andere NDS-partners. Zelf stel ik intern vaak de vraag: heeft een ander dit niet al uitgevonden en kunnen we daarbij aansluiten? Kortom, denk en handel over de grenzen van je eigen organisatie heen. Dat is waar we op moeten inzetten.’
Kleine, betekenisvolle stappen
Totdat er meer duidelijkheid is over de financiën, beroept Jan zich op persoonlijke lessen uit het verleden: ‘Als je vooruitgang wil laten zien, hoeft dat niet altijd groots en meeslepend te zijn. Kleine, betekenisvolle stappen met impact: dat is mijn methode. Dit vraagt dat ook mijn I-specialisten en ik vroeg betrokken zijn bij ontwikkelingen in beleid en uitvoering. Dan is het immers eenvoudiger om onze doelen te realiseren, in plaats van achteraf tegen hoge kosten aanpassingen te moeten doen. Zo kunnen we toch vooruitgang boeken, ondanks de financiële onzekerheid. Gelukkig merk ik aan de bestuurstafels dat dit partnerschap van primair proces en IT steeds meer gevonden wordt.’
