Foto Carin Zandbergen (voorzitter College van bestuur Xpect013 in Tilburg) en Ellen van Doorne (directeur Democratie en Bestuur bij BZK en opdrachtnemend directeur NPLV, tevens Rijksvertegenwoordiger Tilburg)
De verbetering van een wijk begint bij de ontwikkeling van een kind. Dat is een van de uitgangspunten van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid, waaronder ook Tilburg NoordWest valt. Ellen van Doorne (directeur Democratie en Bestuur bij BZK en opdrachtnemend directeur NPLV, tevens Rijksvertegenwoordiger Tilburg) en Carin Zandbergen (voorzitter College van Bestuur stichting Xpect013) werken samen om Tilburgse scholen te transformeren tot Integrale Kindcentra. Het doel: kinderopvang, onderwijs en maatschappelijke functies op één locatie.
De partner
Als topambtenaar werk je voor Nederland en werk je dus nauw samen met bedrijven en organisaties. Hoe geven topambtenaren invulling aan deze samenwerking?
Over het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV)
In verschillende Nederlandse steden staan leefbaarheid en veiligheid onder druk door een opstapeling van problemen zoals werkloosheid, armoede en onderwijsachterstanden. Veel bewoners hebben te maken met meerdere uitdagingen tegelijk. Daarom ging in 2022 het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) van start. Zes ministeries werken hierin samen met negentien gemeenten, bewoners en lokale partners aan verbetering in twintig kwetsbare gebieden. Ondertussen deelt het NPLV opgedane kennis, praktijkvoorbeelden en instrumenten, zodat andere focusgebieden daarvan kunnen profiteren.
In welke behoefte voorziet een Integraal Kind Centrum?
Carin: ‘Veel kinderen in kwetsbare gebieden in Nederland hebben geen toegang tot zaken die belangrijk zijn voor een gezonde ontwikkeling, zoals goede toegang tot de Nederlandse taal, gezondheidszorg, kinderopvang en buitenschoolse activiteiten. Door zulke basisbehoeften niet aan de markt over te laten, maar in een Integraal Kind Centrum (IKC) te organiseren, brengen we daar verandering in. Daarmee helpen we ouders die bijvoorbeeld geen geld voor bso of zwemles hebben. Idealiter kunnen kinderen vanaf nul jaar terecht bij een IKC. Ook ná schooltijd.’
Jullie doen dit in Tilburg NoordWest. Hoe ziet de rolverdeling eruit?
Carin: ‘Op alle scholen van Xpect013 zijn we bezig om kinderopvang op te nemen in het aanbod, ook bij nieuwbouw. Daarnaast onderzoeken we hoe we voorzieningen die goed zijn voor het kind – zoals logopedie – naar de wijk kunnen halen. Zo nemen we belemmeringen op een goede start weg. Als je kinderen goed laat opgroeien, versterkt dat de buurt en pak je problemen bij de wortel aan.’
Ellen: ‘Mijn taak is om overheid en praktijk samen te brengen. Het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) is een interdepartementaal programma waar OCW, VWS, JenV, SZW, BZK en VRO bij betrokken zijn, dus de opgave is door de verschillende belangen bij vlagen uitdagend.’
‘De ruimte om te experimenteren heb je het liefst overal’
Wat zijn valkuilen in jullie samenwerking?
Carin: ‘Met de samenwerking binnen het NPLV richten we ons volledig op de gemeenschappelijke waarde voor de samenleving. Dat is soms lastig uit te leggen aan collega’s van kleinere schoolbesturen in Tilburg.’
Ellen: ‘Je moet leren om door elkaars lens te kijken naar de werkelijkheid. Aan de ene kant wil je een centrum opzetten met systemen die in Den Haag bedacht zijn – en die passen soms niet bij de werkelijkheid. Aan de andere kant hebben gemeenten ook regels en subsidies die niet passen bij jouw initiatief. Daarin moet je een weg vinden met elkaar, bijvoorbeeld via het initiatief “bureaucratievrije school”.’
Carin: ‘Met dat initiatief zetten we een kindcentrum op waarbij we niet gehinderd worden door “schotten” in de regelgeving. Sommige speeltoestellen worden bijvoorbeeld goedgekeurd tot half drie ‘s middags, maar in bso-tijd worden ze volgens andere regels afgekeurd.’
Wat zijn de dilemma’s in jullie samenwerking?
Ellen: ‘De aanpak van het NPLV gaat over keuzes maken en prioriteiten stellen. Dat begint bij de keuze voor twintig gebieden in Nederland. Je kiest voor bepaalde wijken, voor bepaalde middelen en interventies. Kiezen doet soms ook pijn. Maar uiteindelijk vinden we elkaar wel, want generiek beleid is niet afdoende om de leefsituatie van inwoners te verbeteren.’
Carin: ‘Een voorbeeld is dat we ook Tilburg-Zuid wilden aanwijzen als NPLV-gebied. De experimenteerruimte die we hier nu hebben in Tilburg NoordWest, wil je natuurlijk het liefst overal. Als jurist begrijp ik dat dit niet kan, maar als schoolbestuurder knelt dat soms. Mijn schoolleiders zeggen: “Waarom kan iets daar wel en hier niet?”’
Waar zijn jullie trots op?
Carin: ‘De korte lijnen waardoor we problemen snel erkennen, en daar vervolgens ook oplossingsgericht naar handelen. Een concreet voorbeeld is een nieuwe school inclusief bso en sbo (speciaal basisonderwijs, red.) die we gaan bouwen. Normaal gaat dat via een open inschrijving, met de kans dat grote commerciële partijen zich inschrijven. Nu is alle wetgeving opzijgeschoven om een IKC kunnen realiseren. Vervolgens kwam heel Ellens Haagse netwerk kijken bij deze locatie. Dan merk je dat het NPLV ook bij de Rijksoverheid echt leeft.’
Ellen: ‘De samenwerking in Tilburg NoordWest laat zien dat er veel mogelijk is als je over departementen heen en met andere gemeenten en stakeholders samenwerkt. Onze samenwerking blijft ook niet onopgemerkt in Den Haag. Ik merk dat er veel animo onder topambtenaren is om net als ik Rijksvertegenwoordiger te worden in een NPLV-gebied. Er is zelfs een wachtlijst.
