De OCW-directie Erfgoed & Kunsten en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) werken zo nauw samen dat er zelfs medewerkers zijn die voor beide organisaties werken. Christianne Mattijssen (directeur Erfgoed & Kunsten bij OCW) en Susan Lammers (algemeen directeur RCE) leggen uit wat die nauwe samenwerking oplevert.
Beleid in uitvoering
Een beleidsmaker en uitvoerder vertellen over de raakvlakken van hun werk en het belang van een goede samenwerking. Hoe proberen zij de kloof te dichten? En wat zijn hun gedeelde uitdagingen?
Wat is jullie rol in de bescherming van ons erfgoed?
Christianne: ‘Cultureel erfgoed in Nederland is een breed begrip. Het gaat onder andere over museumcollecties, Rijksmonumenten en archeologie. Maar ook immaterieel erfgoed valt hieronder, zoals vergunningverlening voor bloemencorso’s. Erfgoed raakt steeds vaker bredere thema’s zoals ruimtelijke ordening, bodemdaling en weerbaarheid. Het is aan ons en onze collega’s om ervoor te zorgen dat we in Nederland rekening houden met al dat mooie erfgoed, al dan niet in de vorm van herbestemming.’
Susan: ‘De toekomst een verleden geven, het verleden een toekomst: dat is hoe ik de opdracht van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) vaak omschrijf. We gaan over financiering en subsidies, maar bijvoorbeeld ook over advies en vergunningverlening. En een belangrijk deel van ons werk zit ‘m in het verbinden van beleid, praktijk en wetenschap.
‘Doordat onze directies heel dicht bij elkaar zitten, is kennis vanuit de uitvoering direct beschikbaar’
Wat kenmerkt jullie samenwerking?
Christianne: ‘Susan en ik hebben beiden op verschillende plekken binnen de Rijksoverheid gewerkt. Wat onze rol nu bijzonder maakt, is dat onze directies heel dicht bij elkaar zitten. Daardoor is kennis vanuit de uitvoering direct beschikbaar, en kunnen we snel schakelen over de werkbaarheid en uitvoerbaarheid van beoogd beleid.’
Susan: ‘Dat is ook voor het veld van grote waarde: juist omdat we als directies veel samen optrekken, kunnen we in de praktijk zo goed mogelijk invulling geven aan de erfgoedzorg. Komt er vanuit bijvoorbeeld onderzoek een nieuwe vraag op ons af, bijvoorbeeld over funderingsproblematiek? Dan vormen we snel een team met collega’s van Christianne én collega’s van mij.’
Christianne: ‘Die kennisuitwisseling vindt niet alleen plaats in de gezamenlijke teams. Als er bij ons tijdelijk een functie vrijkomt, is er vaak interesse vanuit RCE-medewerkers om deze te vervullen.’
Susan: ‘We hebben zelfs duo-baners: medewerkers die voor beide directies werken. Dat is voor de samenwerking tussen beleid en uitvoering natuurlijk heel waardevol.’
Wat zijn jullie gedeelde uitdagingen?
Christianne: ‘Het aantal monumenten in Nederland neemt toe. We hebben bijvoorbeeld steeds meer monumentale kerken. Grote gebouwen, met vaak een teruglopend aantal leden en dus met toenemende financiële uitdagingen. Tegelijkertijd zijn kerken vaak wel een baken in de fysieke leefomgeving. Hierdoor hebben ze veel monumentale waarde. Daar moeten we dus in investeren. In de eerste plaats is het aan mijn directie om dat geld te regelen, maar ondertussen krijgen Susans collega’s de advies- of subsidieaanvragen voor onderhoud binnen. Dat maakt financiering voor grote monumenten tot een gezamenlijk dossier. Op het vlak van immaterieel erfgoed zien we dat het aantal vrijwilligers voor bijvoorbeeld de organisatie van bloemencorso’s afneemt. Samen met onder andere het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed proberen we ook dit deel van onze cultuur in stand te houden.’
‘We hebben zelfs duobaners: medewerkers die voor beide directies werken’
Susan: ‘Een andere opgave is de beperkte capaciteit bij gemeenten. We hebben als Rijksoverheid slechts twee molenspecialisten. Dan kun je niet verwachten dat er ook bij elke gemeente iemand werkt die verstand heeft van molens. Verbetertrajecten zijn alleen ontzettend moeilijk om op te tuigen als de budgetten teruglopen. Daar maken Christianne en ik ons best zorgen over.’
Christianne: ‘Een andere uitdaging is dat ik in mijn zes jaar bij deze directie nu samenwerk met de zesde bewindspersoon. Ons werk is complex, dus het kost best even tijd voordat je samen een lijn hebt uitgestippeld. Dat is lastig, ook omdat de RCE vaak vol ambitie en slagkracht verder wil met de urgente dossiers.’
Jullie werken al zes jaar samen. Wat hebben jullie geleerd over elkaars werelden?
Christianne: ‘De RCE heeft een ontzettend mooi netwerk, dat deels overlapt met het onze. Denk aan museumdirecteuren en wethouders. Maar het netwerk van Susan en haar collega’s gaat dieper dan dat van ons. De RCE spreekt de monumenteigenaren – soms particulieren – en beheerdersorganisaties. Die gesprekken, over wat er nodig is om het Nederlandse erfgoed in stand te houden, helpen ons weer in de gesprekken met de politiek.’
Susan: ‘Je moet als beleidsdirectie een bepaalde afstand houden tot de uitvoering. Christianne en haar collega’s weten de balans te vinden tussen die afstand enerzijds en betrokkenheid anderzijds. Ze kijken daarbij continu naar de effecten van mogelijk beleid op de uitvoering. Daarnaast maakt Christianne zelf het erfgoed in Nederland heel zichtbaar. Er is volgens mij niemand in ons werkveld die haar niet volgt op LinkedIn. Met haar berichten geeft Christianne een mooi podium aan ons erfgoed en aan al alle vrijwilligers die daar een bijdrage aan leveren.’
