Het ‘A-Team’ van de topambtenaren worden ze wel genoemd: ABDTOPConsult. Een team dat dankzij zijn brede ervaring veelal ingeroepen wordt wanneer het politiek-bestuurlijk ingewikkeld wordt. Minder bekend is dat het team nu ook openstaat voor enkele mid-career-ABD’ers, het ‘TMG’abelen’ coacht en langdurige transities gaat begeleiden. Vertrekkend directeur Geert van Maanen en aantredend directeur Hans van der Vlist vertellen er meer over.
‘ABDTOPConsult bestaat nu acht jaar, een vrij jonge club dus’, vertelt Geert van Maanen, zelf directeur sinds 2013. Hij legt uit waarom het team destijds in het leven is geroepen: ‘Verschillende SG’s en DG’s konden vanwege de zevenjaarstermijn en het einde van hun loopbaan niet meer herbenoemd worden, maar ook niet met pensioen gaan.
We besloten er ons voordeel mee te doen en hun politiek-bestuurlijke topervaring in een pool te gaan gebruiken. Het paste goed in het idee de rijksdienst flexibeler te maken én bij de politieke wens om minder extern advies in te huren. De eerste directeur, mijn voorganger Koos van der Steenhoven, heeft ABDTOPConsult van een soort Gideonsbende ontwikkeld naar een gestructureerd team met een heldere taak.’
Interne consultancygroep
Wat die taak is? ‘We hebben hier een team dat politiek-bestuurlijk top of the bill is’, vervolgt Geert. ‘We vormen een interne consultancygroep met diverse specialisten die in actie komen bij politiek-bestuurlijk ingewikkelde situaties. Daarbij geven we advies, schrijven een rapport of vervullen een interim-taak. Het voordeel ten opzichte van externe consultancybureaus? Dat wij precies weten wat ambtelijk en politiek haalbaar is.’
Vinger op de zere plek
De meest in het oog springende activiteiten van de consultants zijn de adviesrapporten en de interim-opdrachten. ‘Zo hebben we bij de kabinetsformatie waarnemende SG’s abdblad no.2/2018 9 geleverd voor de ministeries van BZK en Landbouw’, vertelt Hans van der Vlist. ‘Maar we zijn ook dagvoorzitter, mediator, coach of commissielid.
We brachten bijvoorbeeld advies uit over de samenwerking tussen het Juridisch Loket en de Raad voor Rechtsbijstand. Daarbij concludeerden we dat er in de rolverdeling tussen het departement en de raad iets grondig mis was.’ Is het in zo’n geval moeilijk voor Hans om een hard oordeel te vellen? ‘Ik heb geen enkele schroom om de vinger op de zere plek te leggen. Wanneer het ministerie zijn visie uitbesteedt en zelf gaat micromanagen moet je daar helder over zijn: dat is verkeerd.’
Dichtbij en onafhankelijk
ABDTOPConsult bestaat uit ongeveer acht personen en dat zal zo blijven. Geert: ‘Het team moet op de vingers van twee handen te tellen zijn, blijft mijn overtuiging. Groter past niet bij het concept: niet alleen moet het een topteam zijn, ook moet het in verhouding blijven met de Topmanagementgroep van de ABD.’ Kenmerkend aan het team is de combinatie van nabijheid en onafhankelijkheid.
Hans: ‘Met dichtbij bedoel ik dat we de rijksoverheid als geen ander kennen. En met onafhankelijk dat we inhoudelijk een onafhankelijke positie innemen, hoewel we vanzelfsprekend wel gewoon aan de minister verantwoording hebben af te leggen. Tijdens mijn onderzoek naar marktwerking op het spoor, naar aanleiding van de Fyra-enquête, vond mijn team mij bijvoorbeeld kritischer dan externe consultants. Wat daarbij meehelpt is dat ABDTOPConsult zich niet meer hoeft te bewijzen. We kunnen gerust kritisch zijn.’
Rondje Nederland
ABDTOPConsult staat met het afscheid van Geert en de komst van Hans voor een toetsing van de dienstverlening. Ter voorbereiding daarop deed Geert een ‘rondje Nederland’. ‘Ik wil altijd eerst zelf met externe stakeholders praten. Dat heb ik bij een nieuwe functie ook altijd gedaan en dat heeft me altijd goede en verrassende inzichten opgeleverd.
Bij Verkeer en Waterstaat, bijvoorbeeld. Destijds hoorde ik van de toenmalige ANWB-directeur dat zijn organisatie op zeventien plekken contact had met de mijne, en dat geen van die zeventien medewerkers overlegden met de eigen collega’s. Zoiets wil je graag weten als SG. Ik adviseer zo’n “rondje externen” dan ook altijd aan startende DG’s en SG’s. Je creëert er je eigen onafhankelijkheid mee.’
‘Doorstromen dankzij verbreding’
Directeur Samenleving en Integratie SZW en TMG’abele Mark Roscam Abbing
‘Als afgestudeerd econoom heb ik altijd “economenbanen” gehad. Hele mooie banen, maar de betrekkelijke eenzijdigheid ervan stond mijn doorgroei naar TMG’abele in de weg. Dankzij ABDTOPConsult kreeg ik de kans een opdracht buiten mijn vakgebied te doen. De klus betrof een geschil tussen de departementen van JenV en BZ over de financiering van de opvang van vluchtelingen. Dat vergde heel veel dossieronderzoek en gesprekken.
Ik vond het erg leuk om te doen en leuk om een keer in een heel ander netwerk te werken. De opdracht duurde een paar maanden en bracht mij onder andere naar Parijs voor een bezoek aan de OESO. Ik deed de klus naast mijn reguliere werk. De begeleiding door een 'vaste' consultant van ABDTOPConsult was uitstekend: goed scherp en kritisch. Na afronding van de opdracht was er een nieuw weegmoment in het SGO en kon ik wel doorstromen naar het TMG Talent Ontwikkel Programma van Bureau ABD.’
Meer diversiteit
‘Tijdens dit rondje voor ABDTOPConsult ben ik op bezoek geweest bij adviseurs, bestuurders en wetenschappers. Ik vroeg hen hoe zij naar ABDTOPConsult kijken en wat hun visie is op ons team. Een belangrijke conclusie was dat meer diversiteit gewenst is in de samenstelling van het team. Daar gaan we dus wat aan doen.’
Hans vult aan: ‘In grote lijnen blijven we hetzelfde doen, maar er zijn accentverschillen. We gaan ook langduriger trajecten doen. Een complete transitie duurt nu eenmaal langer dan een paar maanden. Ook willen we de mooie opdrachten die hier binnenkomen gaan inzetten om de ontwikkeling van het publiek leiderschap sterker te ondersteunen. We bieden de zogeheten TMG’abelen graag de kans om zich hiermee verder te ontwikkelen. TMG’abelen zijn directeuren die kunnen doorgroeien naar DG. Over die ontwikkeling hebben we afspraken gemaakt met Bureau ABD. En we gaan los daarvan op zoek naar mid-career-teamleden en meer diversiteit.’
Tijd voor elkaar
Gaat Hans dingen anders doen dan Geert? ‘In grote lijnen niet. Wel vind ik het belangrijk dat we meer tijd nemen voor elkaar, met intervisie. Veel teamleden die hier binnenkomen zijn nog nooit consultant geweest. De daarvoor benodigde vaardigheden moet je ontwikkelen. Er zullen dus wat accentverschuivingen plaatsvinden, met als doel een nog beter team neer te zetten, dat inzetbaar is voor complexe opdrachten en helpt bij het permanent verbeteren van de rijksdienst.’
